کدخبر:۶۳۴۰۶

البرزگلستان/گواهینامه رانندگی و استفاده از اتومبیل خانواده   یك نوجوان باید در چه سنی رانندگی را یاد بگیرد؟

یك نوجوان چه زمانی اجازه‌ی رانندگی دارد؟
•    تعداد دفعاتی كه فرزند من می‌تواند رانندگی كند چقدر است؟
مطرح كردن این‌گونه پرسش‌ها، نشان‌دهنده‌ی نگرانی‌هایی است كه والدین در مورد فرزندان خود دارند. پاسخ دادن به این سوالات مشكل است زیرا هر نوجوانی مشكلات خاص خود را دارد و توانایی رانندگی در افراد مختلف نیز متفاوت است لذا باید در مورد هر شخص به طور خاص به این پرسش‌ها پاسخ گفت. برای پاسخگویی به این سوال كه چه زمانی فرزندتان می‌تواند رانندگی كند، افزون بر عامل سن، باید موارد دیگری را نیز مدنظر قرار داد.
دو علت اصلی كه باعث می‌شود والدین به فرزندان خود اجازه‌ی رانندگی ندهند عبارتند از ناپختگی و نداشتن احساس مسئولیت.
•    دخترم هنوز مثل بچه‌ها رفتار می‌كند. چطور می‌توانم به او اجازه دهم رانندگی كند؟
•    پسرم خیلی كم‌حوصله است. اگر هنگام رانندگی عصبانی شود، خدا می‌داند چه اتفاقی برای او خواهد افتاد.
•    پسرم تكالیف مدرسه و سایر وظایفی را كه بر عهده دارد انجام نمی‌دهد، چطور می‌توانم مطمئن باشم كه او مقررات رانندگی را رعایت خواهد كرد؟
•    چرا باید به دخترم اجازه‌ی رانندگی كردن بدهم؟ او در انجام كارهای خانه هیچ كمكی به من نمی‌كند و مجبورم برای انجام ساده‌ترین كارها مثل مرتب كردن لباس‌هایش یا نظافت آشپزخانه با او مشاجره كنم.
به طور كلی والدین می‌گویند كه فرزند نوجوان آنها هنوز از نظر رفتاری بالغ نشده و مانند كودكان رفتار می‌كند.
در تعیین آمادگی برای رانندگی، عوامل دیگری غیر از سن نیز دخالت دارند. بلوغ و احساس مسئولیت، رفتارهایی نیستند كه در سنی خاص (۱۶، ۱۸، ۲۱ یا…) ظاهر شوند. این رفتارها از طریق یادگیری و آموزش كسب می‌شوند. اگر فرزندتان متناسب با سن خود پختگی ندارد و احساس مسئولیت نمی‌كند، بدین معنی است كه هنوز این رفتارها را به درستی نیاموخته است.

بلوغ
به طور كلی، بلوغ عبارت است از نشان دادن رفتارها و یا مهارت‌هایی كه در هر سنی از افراد انتظار می‌رود. پختگی و بلوغ به پنج حوزه‌ی كلی قابل تقسیم است:
•    فیزیكی: این حوزه به مهارت‌های فیزیكی و بدنی نوجوانان مربوط می‌شود. فردی ممكن است ۱۰ ساله باشد ولی مانند یك كودك ۷ ساله دوچرخه‌سواری كند، بنابراین او ممكن است در كلاس پنجم ابتدایی نیز مشكلاتی در نوشتن و نحوه‌ی به دست گرفتن قلم داشته باشد.
•    تحصیلی: این حوزه به توسعه‌ی مهارت‌هایی مربوط است كه برای تحصیلات كودك لازم است. یك دانش‌آموز كلاس پنجم ابتدایی ممكن است مانند یك دانش‌آموز كلاس سوم كتاب بخواند. فقدان بلوغ تحصیلی ممكن است به پایین بودن ضریب هوشی مربوط باشد.(مثل كودكانی كه در یادگیری خیلی كند هستند)
•    اجتماعی: این حوزه به توسعه‌ی مهارت‌هایی مربوط می‌شود كه یك كودك برای برقراری ارتباط با سایرین بدان نیاز دارد. یك نوجوان ۱۵ ساله ممكن است از جنبه‌ی برخوردهای اجتماعی همچون یك كودك ۱۰ ساله باشد.
•    روحی ـ روانی: این حوزه به واكنش‌های روحی ـ روانی فرد در برخورد با مشكلات ارتباط دارد. یك نوجوان ۱۳ ساله ممكن است هنوز بدخلقی كند، یك فرد ۱۲ ساله ممكن است هنوز برای خواسته‌هایش ناله كند و یك نوجوان ۱۳ ساله ممكن است هنوز در برخورد با مشكلات گریه كند. به طور كلی، واكنش‌های روحی ـ روانی این نوجوانان متناسب با سن آنها نبوده و همانند كودكان كم سن و سال است.
•    رفتاری: این حوزه به عوامل رفتاری همچون احساس مسئولیت، وسعت توجه و تمركز حواس مربوط می‌شود. یك نوجوان ۱۵ ساله ممكن است تكالیف درسی‌اش را صرفا بر اثر فشار خانواده انجام دهد.
یك نوجوان زمانی آمادگی رانندگی كردن دارد كه به بلوغ روحی ـ روانی و رفتاری رسیده باشد.

مسئولیت
احساس مسئولیت بدین معنی است كه شما كارهایی را انجام دهید كه به شما واگذار شده و در برابر آنها موظفید، نه كارهایی كه به آنها علاقه‌مند هستید. وظایف یك نوجوان ممكن است شامل تكالیف مدرسه، مرتب كردن وسایل شخصی، نظافت اتاق خواب، بازگشت به موقع به منزل و رفتارهای مشابه باشد.

كمك به نوجوانان برای تقویت رفتارهای شایسته
اگر رفتارها و واكنش‌های روحی ـ روانی فرزندتان به گونه‌ای است كه نمی‌توانید به او اعتماد كرده و اجازه‌ی رانندگی كردن یا گرفتن گواهینامه‌ی رانندگی به او بدهید، باید كاری كنید كه به برقراری اعتماد كمك كند. اگر فرزند شما در یكی از فعالیت‌های خود نوعی بلوغ و احساس مسئولیت نشان دهد، شما در سایر زمینه‌ها نیز به او اعتماد می‌كنید. به عنوان مثال فرض كنید كه دو همسایه دارید. یكی از آنها به شدت از خانه‌ی خود مراقبت می‌كند، از گیاهان مراقبت می‌كند، وسایل خراب منزل را تعمیر می‌كند و فردی است مرتب و منظم. همسایه‌ی دیگر شما به ندرت به گیاهان رسیدگی می‌كند، به تعمیر وسایل خراب منزل نمی‌پردازد و حیاط منزلش پر از زباله است. شما نیز اتومبیلی دارید كه ارزش زیادی برای شما دارد. این دو همسایه از شما تقاضا می‌كنند كه اتومبیل خود را به آنها قرض بدهید. به كدام‌یك از آنها اعتماد خواهید كرد؟ با وجود آنكه هیچ‌یك از آنها پیشتر ماشین شما را قرض نگرفته‌اند، رفتار آنها در سایر حوزه‌های زندگی موجب می‌شود كه به همسایه‌ی اول بیشتر اعتماد كنید. شما در بسیاری از مواقع می‌توانید به حوزه‌های مختلف فعالیت فرزندان خود توجه كنید تا اعتمادتان به آنها جلب شود و بتوانید در مورد قرض دادن اتومبیل خود به آنان تصمیم بگیرید.

انتظار خود را مشخص كنید
سعی كنید از كلی‌گویی بپرهیزید. جملاتی چون: «اگر در درس‌هایت پیشرفت كنی می‌توانی رانندگی كنی»، «اگر احساس مسئولیت بیشتری از خود نشان دهی، اجازه داری گواهینامه‌ی رانندگی بگیری» یا «اگر به اندازه‌ی سنی كه داری رفتار كنی، اجازه می‌دهیم پشت فرمان بنشینی». تعریفی كه دارید ممكن است با تعریف فرزندتان تفاوت داشته باشد، لذا منظور خود را به دقت برای او مشخص کنید و از كلی‌گویی بپرهیزید. اكنون به چند نمونه از مشكلات رفتاری و نحوه‌ی برخورد با آنها توجه كنید:
۱. ضعیف بودن در درس‌ها. یك نوجوان ممكن است به دلیل انجام ندادن تكالیف درسی و بی‌توجهی در كلاس، دچار افت تحصیلی شود. او دارای گواهینامه‌ی رانندگی است ولی شما احساس می‌كنید كه هنوز صلاحیت رانندگی ندارد زیرا در برخورد با مشكلات درسی‌اش احساس مسئولیت نمی‌كند. شما ممكن است ارتباط خود را با مدرسه‌ی او بیشتر كنید تا رفتار و وضعیت درسی وی را تحت‌نظر داشته باشید و از طریق چنین نظارتی بتوانید بهبود تدریجی وضعیت درسی او را مشاهده كنید.
نمره‌ی ۲۰ می‌تواند شاخصی برای رفتار عالی فرزندتان در طول هفته باشد. به فرزندتان بگویید اگر نمره‌ی ۱۲ بیاورد یك روز در هفته می‌تواند از ماشین شما استفاده كند، اگر نمره‌ی ۱۵ بیاورد دو روز اجازه‌ی استفاده دارد و نمره‌ی بالاتر از ۱۷ به او اجازه‌ی استفاده از ماشین در سراسر تعطیلات آخر هفته را خواهد داد. شما با این روش به فرزند خود نشان می‌دهید كه منظورتان از «بهبود درسی» چیست. حالا اگر او به ماشین نیاز داشته باشد به طور دقیق می‌داند كه چه نمره‌ای باید به دست بیاورد.
۲. مشكلات مربوط به خلق‌وخو. نوجوانی مایل به اخذ گواهینامه‌ی رانندگی است ولی قادر به كنترل اعصاب خود نیست. او به هنگام مواجهه با مشكلات، بر هم خوردن برنامه‌ها و دست نیافتن به هدف‌ها، ناراحت و افسرده و عصبی می‌شود. این رفتار او باعث می‌شود كه شما از خود سوال كنید اگر او به هنگام رانندگی دچار اضطراب شود چه اتفاقی روی خواهد داد؟ بنابراین برای اینكه به او اعتماد كنید و اجازه دهید تا گواهینامه‌ی رانندگی بگیرد، این رفتار او باید تغییر كند.
شما باید به دقت برای فرزندتان مشخص كنید كه انتظار دارید چه رفتارهایی از او سر نزند، از جمله: «اغلب وقتی عصبانی می‌شوی داد و فریاد كرده و وسایل را پرتاب می‌كنی، در برابر دو هفته‌ای كه این رفتار را مرتكب نشوی، روز جمعه نیم ساعت تمرین رانندگی خواهیم داشت. زمانی كه توانستی ۶ ساعت تمرین رانندگی داشته باشی اجازه می‌دهم در امتحان گواهینامه شركت كنی و اگر قبول شدی باید ۶ ساعت دیگر تمرین رانندگی كنی تا بتوانی در امتحان شهر شركت كنی.» اگر فرزند شما موفق به دریافت گواهینامه‌ی رانندگی شد، بر اساس اصلاح هفتگی رفتارش، به او اجازه بدهید از ماشین شما استفاده كند.
۳. تنبلی در انجام كارهای خانه. نوجوانی وسایل خود را مرتب نمی‌كند یا فقط پس از چندین بار تذكر این كار را انجام می‌دهد. شما باید در برابر تغییر رفتارش، به او اجازه دهید تا از ماشین شما استفاده كند. مثلا به فرزند خود اجازه دهید مدت هشت ساعت در هفته از ماشین شما استفاده كند، مشروط بر اینكه از وسایل خود مراقبت كند، وسایل را سر جایش بگذارد و بعد از انجام كارهایش آنها را جمع كند و… جدولی برای رفتارهای او تشكیل دهید. هر بار كه او كفش‌های خود را در جاكفشی قرار نمی‌دهد، پس از خوردن غذا در جمع كردن میز كمك نمی‌كند، اتاقش نامرتب است و یا رفتارهایی را كه انتظار می‌رفت اصلاح كند ادامه می‌دهد، علامتی برای او در جدول بگذارید. در ازای هر علامت در هفته، پانزده دقیقه از ساعت رانندگی او كم كنید. اگر علامت‌ها به ۲۰ عدد در هفته رسید، او فقط اجازه خواهد داشت در هفته‌ی بعد به مدت سه ساعت از ماشین شما استفاده كند. شما می‌توانید از علاقه‌ی فرزندتان به گرفتن گواهینامه‌ی رانندگی و استفاده از ماشین برای تغییر مواردی كه عنوان شد و یا دیگر رفتارهای نامناسب او همچنان كتك‌كاری با خواهر یا برادر، دیر بازگشتن به خانه، یا بی‌احترامی به دیگران استفاده كنید.

از علاقه‌ی فرزندتان به رانندگی، به عنوان یك مشوق یا انگیزه استفاده كنید
نوجوانان به طور معمول علاقه‌ی زیادی به رانندگی دارند، لذا والدین آنها باید از این علاقه برای تغییر رفتار آنها استفاده كنند. این جایزه به چهار بخش قابل تقسیم است. هر بخش باید دارای یك هدف بوده و به تغییر یك رفتار نیاز داشته باشد.
•    اجازه‌ی شركت در امتحان گواهینامه: قبل از تمرین رانندگی و یا شركت در امتحان شهر، باید پذیرفته شدن در امتحان گواهینامه محرز شده باشد.
•    تمرین رانندگی: من همیشه از این عامل به عنوان یك انگیزه استفاده می‌كنم. رفتار فرزندتان در طول هفته مشخص خواهد كرد كه او چند ساعت می‌تواند به همراه پدر یا مادرش در آخر هفته به تمرین رانندگی بپردازد. هرچه همكاری او در طول هفته بیشتر باشد، مدت بیشتری می‌تواند تمرین رانندگی كند.
•    امتحان شهر: زمانی كه او رانندگی را آموخت و با نشان دادن احساس مسئولیت و بلوغ رفتاری، صلاحیت خود را برای رانندگی به اثبات رساند، می‌تواند در امتحان شهر شركت كند. او پس از دریافت گواهینامه‌ی رانندگی اجازه دارد به تنهایی به این كار مبادرت ورزد.
•    استفاده از اتومبیل: داشتن گواهینامه‌ی رانندگی نباید به مفهوم اجازه‌ی استفاده‌ی فرزندتان از اتومبیل شما تلقی شود. اجازه و میزان استفاده از ماشین خود را به رفتار فرزندتان ارتباط دهید. اگر او رفتاری مسئولانه از خود نشان داد اجازه دهید از اتومبیل شما استفاده كند.
•    بیمه، بنزین و هزینه‌ی نگهداری اتومبیل: چنانچه فرزندتان نیز از اتومبیل شما استفاده كند، هزینه‌های یاد شده افزایش خواهد یافت. پرداختن یا نپرداختن بخشی از این هزینه‌ها، به میزان درآمد خانواده بستگی دارد. برخی از والدین معتقدند كه وظیفه‌ی فرزندشان درس خواندن است لذا هزینه‌های مربوط به اتومبیل را باید خودشان پذیرا شوند. عده‌ای دیگر معتقدند كه یك نوجوان باید درآمد مستقل داشته باشد. بعضی درآمد كافی ندارند لذا فرزند آنها نیز مجبور است كار كند تا مقداری از هزینه‌ی استفاده از اتومبیل را پرداخت کند. به نظر من نباید به فرزندتان اجازه دهید به صورت رایگان از اتومبیل شما استفاده كند. حتی اگر درآمد خوبی هم دارید این كار را نكنید. سعی كنید فرزندتان احساس كند كه در برابر تغییر یك رفتار و زحمتی كه انجام آن را پذیرفته است اجازه‌ی استفاده از اتومبیل را به دست آورده تا بدین صورت آن را محصول تلاش خود بداند.

نتیجه
دریافت گواهینامه‌ی رانندگی و راندن اتومبیل، انگیزه‌های بزرگی برای نوجوانان هستند كه والدین می‌توانند برای تغییر رفتار فرزندانشان مورد استفاده قرار دهند. استفاده از اتومبیل و رانندگی كردن باید به رفتار نوجوانان مشروط شود نه به سن آنها. اگر احساس می‌كنید كه فرزندتان احساس مسئولیت ندارد و بلوغ رفتاری او در حدی نیست كه صلاحیت رانندگی داشته باشد سعی كنید انتظارات خود را برای تغییر رفتار او مشخص کنید و به همان اندازه كه در رفتار او تغییر مشاهده می‌كنید، به طور محدود به او اجازه‌ی رانندگی بدهید. باید برای او به طور دقیق مشخص سازید كه راه از بین بردن محدودیت استفاده از ماشین چیست تا او وظیفه‌ی خود را بداند و در این مورد تصمیم بگیرد.