آنفلوانزاي پرندگان
Avian Influenza ( AI )
اپيدميولوژي:
ويروس از خانواده ارتوميكسوويريده می¬باشد در اين خانواده سه تيپ آنفلوانزا ويروس A , B , Cوجود دارد كه فقط تيپ A پرندگان را مبتلا ميسازد .تيپ A علاوه بر پرندگان ، پستانداران از جمله انسان را نيز مبتلا ميسازد. شناسایی ویروسهای آنفلوانزا برحسب دو نوع آنتی ژن H,N سطح ویروس صورت میگیرد. شكل شديد و كشنده بيماري داراي شروع ناگهاني بوده و از شدت بالايي برخوردار است و به سرعت باعث مرگ مي شود. پرندگان دريايي و اردك هاي وحشي مخازن طبيعي ويروس اين بيماري هستند و در برابر ابتلاي به بيماري مقاوم هستند ولي پرندگان نظير مرغ و بوقلمون بسيار حساس هستند .
ويروس هاي آنفلوانزا نسبتا مقاومند بطوريكه درآب°C 22 به مدت 4 روز و در دماي صفر درجه سانتيگراد بيشتر از 30 روز فعال باقي مي ماند .
در دماي°C 56 بعداز 3 ساعت و در دماي °C60 بعداز 30 دقيقه غيرفعال ميشود .
در PH اسيدي غيرفعال ميشود .
توسط تركيبات اكسيد كننده ، سديم دودسيل سولفات ، حلال¬هاي ليپيدي و بتاپروپيولاكتون غيرفعال ميگردد .
توسط اكثر دترجنت ها(شوینده ها) و ضدعفوني كننده ها مثل فرمالين و تركيبات يده غيرفعال ميگردد .
در بافت¬ها براي مدت طولاني زنده ميما نند .
در كود ، ويروس حداقل به مدت 3 ماه باقي مي ماند .
مخزن ویروس:
پرندگان آبزي مهاجر بويژه اردكهاي وحشي مخزن طبيعي ويروس بوده و ويروس را در روده خود حمل و از طريق مدفوع دفع مي كند .
اين پرندگان بعلت مقاومت طبيعي در برابر اين ويروس¬ها نشانه هاي بيماري را بروز نمي دهند .
افراد در معرض خطر :
تماس هاي شغلي كارگران شاغل در مزارع و يا محلهاي پرورشي پرندگان اهلي یا فروشندگان پرندگان زنده
آشپزهايي كه ماكيان زنده يا اخيرا كشته شده سروكار دارند .
فروشندگان پرندگان دست آموز
دامپزشكان شاغل در صنعت طيور
كاركنان مراكز بهداشتي، درماني
ساكنان مناطقي كه مرگ ماكيان خانگي و وحشي در آنجا بيش از حد انتظار بوده است .
كساني كه 10 روز قبل از شروع علائم بيماري به منطقه آلوده مسافرت كردند .
راههاي انتقال آنفلوانزاي پرندگان :
انتقال از پرنده به پرنده: پرندگان آبزي وحشی (مانند اردک و غاز) مخزن طبيعي ويروس بوده و بدون ابتلا به بيماري شديد قادرند ويروس را در محيط اطراف خود منتشر كنند ويروس از طريق ترشحات بدن به ويژه بزاق، ترشحات بيني و مدفوع به مقدار فراوان وجود دارد از طريق آب آشاميدني مشترك باعث آلودگي پرندگان مي شود. جالب است كه بدانيم يك گرم كود آلوده به ويروس آنفلوانزا مي تواند در حدود يك ميليون مرغ را آلوده كند، استفاده از ماكيان اهلي از آب آلوده به فضولات پرندگان وحشي به آساني باعث انتقال ويروس به آنها مي شود
انتقال پرنده به انسان :تماس نزديك و طولاني مدت با پرندگان آلوده امكان انتقال براي انسان وجود دارد. اين تماس شامل نگهداري، بازي با پرندگان، سربريدن آنها، كندن پر، از بين بردن بقاياي اجساد پرندگان و …. مي باشد راه اصلي انتقال در سطوح باز مثل چشم، بيني و دهان تثبيت شده و وارد دستگاه تنفسي انسان شود بيماري از طريق خوردن گوشت پخته پرندگان انتقال نمي يابد زيرا ويروس درآن دما غیر فعال مي شود .
انتقال از انسان به انسان: در صورت تماس نزديك و طولاني مدت، امكان انتقال بيماري از انسان به انسان وجود دارد.
با توجه به بقاي طولاني مدت ويروس در محيط مرطوب و خنك که تا چند هفته مي تواند زنده بماند امكان انتقال ويروس از محيط به انسان وجود دارد.
نشانه هاي باليني:
نشانه هاي باليني در پرنده: بسته به عوامل متعددي ازجمله سن، گونه پرنده مبتلا، شرايط پرورش و پاتوژنيسيته سويه ويروس بسيار متفاوت است ولی به طور کلی علائم بیماری در پرندگان شامل:
تلفات ناگهاني بدون بروز ديگر نشانه ها (ميزان تلفات تا 100% در موارد فوق حاد)،كاهش مصرف دان ، افسردگي ، ژوليدگي پرها، كاهش شديد در توليد تخم مرغ، توليد تخم مرغ با پوسته نرم، سرفه ، عطسه، ادم صورت همراه با تورم و سيانوزه شدن تاج و ريش ، اسهال كه اغلب سبز رنگ است ، تغير رنگ ساق پا به علت نشت خون از مویرگ¬ها (خونریزی) ، خروج ترشحات خون آلود از دهان و بيني ،ديسترس تنفسي
نشانه هاي باليني در انسان: علائم آنفلوانزاي پرندگان در انسان مشابه با آنفلوانزاي انساني است و شامل تب، سرفه، گلودرد، دردعضلاني، التهاب ملتحمه و در موارد شديد، مشكلات تنفسي و پنوموني مي¬باشد اغلب بيماران دچار تب)بيش از 38 درجه) كسالت و بي حالي، ناراحتی در بخش پایینی دستگاه تنفس، زجر تنفسي، تاكي پنه، رال هاي ريوي مي شوند.و به طور معمول بيماران دچار پنوموني مي گردند.
ساير عوارض بيماري: شامل اختلال در عملكرد كليوي و قلبي و … سپسیس(عفونت خونی) هستند .
كنترل و پيشگيري:
اجراي اقدامات بهداشتي قرنطينه اي و بيو سكيوريتي در پرورش طيور از بيشترين اهميت برخوردار است
جلوگيري از تماس بين طيور اهلي و پرندگان وحشي بويژه پرندگان آبزي مهاجر
جلوگيري از ورود پرندگان با وضعيت نامشخص به گله
كنترل تردد انسانها
اقدامات مناسب ضد عفوني و پاكسازي ( رعايت استانداردهاي بهداشتي )
استفاده از جوجه هاي با سن يكسان جهت پرورش ( All in / All out )
در صورت امکان جلو گيري از فعاليت بازار عرضه پرندگان زنده كه محل تجمع گونه هاي مختلف پرندگان بوده مخصوصا مکان¬هایی که موارد بهداشت در آنجا کمتر رعايت مي¬شود .
عدم احداث مرغداري در مسير مهاجرت پرندگان وحشي
اقدامات كنترلي در مواقع بروز بيماري:
به سرعت معدوم ساختن گله هاي مبتلا يا گله هاي در معرض آلودگي (اقدام كنترلي استاندارد براي جلو گيري از گسترش بيماري )
پاكسازي و ضد عفوني كليه تجهيزات و سالن ها و وسايل نقليه، لباس، كفش و …
ازبين بردن لاشه ها و دفن صحيح آنها (حداقل در عمق پنج فوتي )
رعایت حداقل فاصله بين دو جوجه ريزي.
دفن يا كمپوست كردن كود
درمان :
بيماران مبتلا را بايد در بيمارستان بستري كرد. داروهاي مورد استفاده شامل تركيبات ضد ويروسي نظير اوسلتاميوير(Oseltamivir) مي باشد كه خوراكي بوده و عليه ويروس آنفلوانزاي پرندگان موثر است. اثر بخشي داروهاي مذبور بستگي به تجويز سريع دارد. ولي 48ساعت اول شروع علائم باليني دارد. تأخير در شروع درمان ممكن است داروي تجويز شده ديگر موثرنباشد. مي توان از داروهاي ضد ويروس نظير امانتادين و ريمانتادين استفاده نمود.
استراتژي هاي پيشگيري از آنفلوانزاي پرندگان و انسان :
بيماران بايد در وضعيت ايزولاسيون تنفسي و تماسي قرار گيرند .
استفاده از ماسك
ملاقات نکردن بيماران و افرادی که احتمال بیماری در انها میرود
پرهیز از دست دادن با افراد مختلف
شستن دست¬ها
رعايت بهداشت فردي و عمومی.
در صورت بروز تب و نشانه هاي تنفسي تا 10 روز پس از بازگشت از نقطه آلوده، به پزشك مراجعه شود .
خطر پاندمي آنفلوانزاي پرندگان و راه کارهاي مقابله با آن :
ايزولاسيون، قرنطينه و معدوم سازی مزارع پرورش مرغ در منطقه، روش موثري براي جلوگيري از انتشار بيماري است ولی مهم تر از ان آگاه نمودن افراد در معرض خطر و افرادی که با پرندگان در ارتباط هستند (از جمله کارگران مرغداری ها و شکارچیان پرندگان و افرادی که در خرید و فروش پرندگان (زینتی، بازارچه پرندگان)فعال هستند و…) در مورد رعایت هر چه بیشتر موارد بهداشتی.
همین طور آگاه سازی عمومی جامعه که با شروع علائم بيماري بهمراکز درمانی رفته و بعد استراحت کنند و در منزل بمانند. در صورت دسترسي به واكسن آنفلوانزا تجويز آن از اهميت فراواني برخوردار است. رعايت بهداشت دست ها و رعايت بهداشت فردي و تنفسي در كاهش ابتدا به بيماري موثر است. استفاده از ماسك به هنگام خروج از منزل توصيه مي¬شود. ضد عفوني كردن سطوح منزل با آب و صابون و مواد ضد عفوني كننده در خانه اي كه داراي فرد مبتلا مي باشد مي تواند سودمند باشد.