جواد نوائیان رودسری- حدود دوسال قبل، «رباب صدر»، خواهر امام موسي صدر در مصاحبه اي با شبکه الميادين گفته بود:«آنها[مقامات ليبي] در سال هاي اخير مايل بودند به توافقي با ما دست پيدا کنند که ما آن را نمي پذيرفتيم. آنها پيشنهاد پرداخت پول در مقابل مختومه شدن پرونده ناپديد شدن امام موسي صدر را مطرح کردند. آنها بارها تماس گرفتند ولي ما پيشنهاد را رد کرديم، ما پول پرست نيستيم» براي بنيانگذار تقريب در خاورميانه چه اتفاقي روي داده است که مسئولان ليبي و اطرافيان قذافي، به منظور مختومه کردن پرونده وي، اين گونه دست و پا مي زدند؟ با گذشت سي وشش سال از ربوده شدن امام موسي صدر در ليبي، ماجراي ربوده شدن و فرجام او همچنان در هاله اي از ابهام است.

سقوط ديکتاتوري قذافي و تغيير نظام سياسي ليبي، نه تنها از ابهام هاي اين پرونده نکاسته، بلکه باعث به وجود آمدن ابهامات جديدي در اين پرونده پيچيده 36 ساله شده است.

امام موسي صدر، در شهريورماه سال 1357، طي بازديد از کشور ليبي و ديدار با معمر قذافي، ناپديد شد. با وجود صحنه سازي هاي فراوان دستگاه اطلاعاتي قذافي و تلاش هاي گسترده براي تطهير مقامات ليبي، ديکتاتور ليبي و دولتمردانش، متهمان اصلي اين پرونده بودند.

با اين حال قذافي مدت ها اصرار داشت که نقشي در اين ماجرا نداشته و امام موسي صدر ليبي را به مقصد رم ترک کرده است.

اين ادعا، همان زمان، توسط مقامات قضايي ايتاليا رد و قذافي دوباره به متهم رديف اول پرونده، تبديل شد. از آن زمان به بعد شايعات درباره اين ماجرا، يکي پس از ديگري منتشر شد؛ شايعاتي که گاه بر ادامه حيات امام موسي صدر دلالت مي کردند و گاه بر شهادت او.

اظهاراتي درباره احتمال شهادت

از معروف ترين اظهاراتي که به شهادت امام موسي صدر اشاره مي کند، سخنان «عبدالمنعم الهوني» است. «الهوني»، يکي از مقامات بلندپايه سياسي در حکومت معمر قذافي بود که به دليل اختلاف با ديکتاتور ليبي، از اين کشور گريخت. وي، پس از فرار، در مصاحبه اي جنجالي، برخي از جنايات قذافي را افشا کرد.

«الهوني» در همين مصاحبه مدعي شد از يکي از بستگان خود به نام سرهنگ «نجم الدين اليازجي»، افسر نيروي هوايي ليبي، شنيده است که قذافي پس از مشاجره لفظي با امام موسي صدر، وي را به شهادت رساند و پيکر او را با هواپيمايي که هدايت آن برعهده «اليازجي» بوده ، براي دفن به منطقه «سبها» در جنوب ليبي منتقل کرد. مورد ديگر در همين زمينه، ادعايي بود که فردي به نام «دکتر کني» در مصاحبه با يکي از سايت هاي اينترنتي مطرح کرد. وي مدعي شد که پس از ناپديد شدن امام موسي صدر، از طرف شاه معدوم مأمور کسب اطلاع در اين باره شده و در تماس با افسران اطلاعاتي مصر دريافته است که مزدوران قذافي، پيکر امام موسي صدر را پس از شهادت، با بستن يک جسم سنگين، به قعر دريا فرستاده اند. با اين حال، هيچ کدام از اين ادعاها با ارائه مستندات قرين نبود و نمي توانست محل اعتماد باشد.

اظهاراتي درباره تداوم حيات

اخبار مربوط به ادامه حيات امام موسي صدر، از نخستين ماه هاي ربوده شدن او در ليبي منتشر شده است. تاريخ انتشار اين اخبار را مي توان به دو دوره زماني پيش و پس از سال 1376ش تقسيم کرد.

معروف ترين خبري که درباره حيات امام موسي صدر پيش از سال 1376ش، منتشر شد، گزارش پزشکي پاکستاني بود، که در مصاحبه اي با روزنامه «الحوادث»، چند ماه پس از ماجراي ربوده شدن، مدعي شد که امام موسي صدر را در يکي از زندان هاي ليبي ديده و مداوا کرده است. خبر ديگر مربوط به «کيخيا» رئيس سازمان اطلاعات و امنيت قذافي بود که از ليبي فرار کرده بود.

وي در مصاحبه اي با روزنامه «الشرق الاوسط»، بر زنده بودن امام موسي صدر تأکيد کرد. «کيخيا» حتي زنداني را که امام موسي صدر در آن محبوس بود، معرفي کرد، اما نتوانست مستنداتي در اين باره ارائه کند. پس از سال 1376ش نيز اطلاعات ديگري درباره تداوم حيات امام موسي صدر منتشر شد که احتمال زنده بودن او را تقويت مي کرد. «علي خرم»، نخستين کاردار ايران در ليبي، در مصاحبه اي که بعدها با يک سايت اينترنتي داشت، اين نکته را عنوان کرد که بر اساس تحقيقات او، امام موسي صدر دست کم تا سال 1359ش در زيرزمين کاخ «عزيزيه» طرابلس زنده بوده است؛ کاخي که در حملات هوايي ناتو به ليبي، در سال 1390ش، به شدت بمباران شد. از طرف ديگر، «جبهه نجات ملي ليبي»، در گزارشي که در اواخر سال 1376ش منتشر کرد، مدعي شد که تعدادي از زندانيان عضو اين گروه، کمي پيش از آزادي، امام موسي صدر را در زندان ابوسليم شهر طرابلس مشاهده کرده اند. در همان سال خبري منتشر شد که در آن ادعا شده بود، فيلمي کوتاه از امام موسي صدر در حال عبور از ميان نگهبانان زندان به دست برادر ايشان، مرحوم آيت ا…سيدرضا صدر رسيده است. با اين حال اين فيلم هيچ گاه به صورت عمومي انتشار نيافت.

جدي ترين اظهاراتي که خبر حيات امام موسي صدر را تقويت مي کرد، سخنان جمعي از زندانيان زندان ابوسليم بود که در سال 2002م ، در پي فشارهاي بين المللي بر حکومت قذافي، از زندان آزاد شدند. تعدادي از اين زندانيان، که مدت حبس آن ها 18 تا 30 سال بود، اظهار داشتند که تا قبل از ماه رمضان سال 2001م، با امام موسي صدر در زندان ابوسليم ديدار و حتي گفت وگو کرده اند، اما مأموران امنيتي او را به نقطه نامعلومي انتقال داده اند. اين اظهارات احتمال زنده بودن امام موسي صدر را تقويت مي کرد. همچنين اظهارات يک مقام سابق حکومت قذافي، مبني بر زنده بودن امام موسي صدر، در مردادماه سال 1388ش، با سخنان «سامي المصراطي»، يکي از فعالان انقلاب ليبي، درباره انتقال امام موسي صدر به نقطه اي نامعلوم با يک هواپيماي کوچک، تکميل شد. «عبدا… مسعود الحرسي»، يکي از مبارزان اهل ليبي، اوايل شهريورماه سال 1390ش، از زنده بودن امام موسي صدر و عباس بدرالدين(خبرنگار همراه او) خبر داد و مدعي شد آن ها در منطقه «سبها» در جنوب ليبي، زنداني شده اند. در همان حال «عبدالمجيد منصور»، عضو جبهه نجات قبايل «بتو» در ليبي، مدعي شد که تعدادي از زندانيان سياسي در سال 1992م، امام موسي صدر را در زندان منطقه «سبها» مشاهده کرده اند.

راه طولاني تا دستيابي به حقيقت

تعدد اظهارات و تناقضي که گاه در آن ها مشاهده مي شود، پرونده ربوده شدن امام موسي صدر را هر روز پيچيده تر مي کند. باوجود تلاش هاي گسترده انجام شده، بسياري از مسائل اين پرونده، هنوز لاينحل باقي مانده است. انتظار اين بود که با سرنگوني ديکتاتوري قذافي، فرجام اين پرونده آشکار شود، اما بروز شورش هاي قبيله اي گسترده در ليبي و به هم ريختن اوضاع سياسي، اجتماعي و امنيتي اين کشور، دستيابي به حقيقت را دشوار کرده است.
فرازهايي از اين نوشتار

امام موسي صدر، در شهريورماه سال 1357، طي بازديد از کشور ليبي و ديدار با معمر قذافي، ناپديد شد.

«الهوني» [از مقامات حکومت قذافي] مدعي شد که قذافي پس از مشاجره لفظي با امام موسي صدر، وي را به شهادت رساند و پيکر او را براي دفن به منطقه «سبها» در جنوب ليبي منتقل کرد.

«کيخيا» رئيس سازمان اطلاعات و امنيت قذافي بود که از ليبي فرار کرده بود. وي در مصاحبه اي با روزنامه «الشرق الاوسط»، بر زنده بودن امام موسي صدر تأکيد کرد

جمعي از زندانيان زندان ابوسليم اظهار داشتند که تا قبل از ماه رمضان سال 2001م، با امام موسي صدر در زندان ابوسليم ديدار و حتي گفت وگو کرده اند.

«عبدا… مسعود الحرسي»، يکي از مبارزان اهل ليبي، اوايل شهريورماه سال 1390ش، مدعي شد امام موسي صدر و همراهانش در منطقه «سبها» در جنوب ليبي، زنداني شده اند.