یادداشت[ ماهیت حق الدفن در امامزادگان و بقاع متبرکه ]ازعلی کریمی کارشناس حقوقی ورئیس اداره اوقاف وخیریه شهرستان کردکوی
کدخبر:۵۵۵۰۳
البرز گلستان/[ ماهیت حق الدفن در امامزادگان و بقاع متبرکه ]
تعریف و ماهیّت حق الدفن:
به وجه و مبالغ ریالی که متصدیان امامزادگان و بقاع متبرکه بابت اذن و اعطای مجوز دفن اموات در محل و فضای در نظر گرفته شده تحت تملک اماکن مذهبی مذکور، از صاحبان اموات دریافت می دارند حق الدفن گفته می شود. بنابراین وجه یا باصطلاح پولی که بابت حق الدفن گرفته می شود جهت اجازه است نه مالکیت.
این پرسش به ذهن متبادر می گردد که ماهیت اخذ حق الدفن که غالباً در مناطق یک امامزاده متفاوت و حتی در بعضی از نقاط برخی امامزادگان مبالغ قابل توجهی می باشد، چیست؟ اخیراً نیز در فضای مجازی موضوعات و شبهاتی در اینخصوص ظهور و باز نشر داده شده که چرا ادارات اوقاف که خود می بایست منشا خیر رسانی به مردم باشند، بابت دفن اموات در محل امامزادگان، مبالغی تحت عنوان حق الدفن از مردم و صاحبان اموات مطالبه و اخذ نمایند. در پاسخ به این سئوال توضیحات ذیل بعرض می رسد؛
حسب مقررات قانونی تامین و فراهم نمودن مزار و محل دفن اموات در شهرها از تکالیف شهردار، و در روستاها از وظایف دهیاران می باشد و ادارات اوقاف هیچگونه تکلیف و تحمیل قانونی جهت تهیه و تامین فضای دفن اموات در محل امامزادگان یا خارج از این اماکن را ندارند، بلکه فضای تحت تصرف و مالکیت امامزادگان با توجه به طرح جامعی که بر اساس مساحت، موقعیت و شرایط اجتماعی و اقتصادی آن مکان مقدس و با نظارت مراجع بالادستی تهیه میگردد، جهت استقبال، اقامت و ارائه خدمات به زوار و مردم منطقه در نظر گرفته می شود، امّا از آنجائیکه امامزادگان و بقاع متبرکه فاقد بودجه رسمی و دولتی بوده و هزینه های آنها تنها از محل موقوفات مرتبط به آنان و نذورات و کمک های مردمی تامین می گردد، حسب تمایل و علاقه مردم که دوست دارند امواتشان در یک مکان متبرک و در کنار مضجع نورانی امامزادگان مدفون گردند و بدین سبب ضمن تبرّک، از زیارت و خدمات مستمر امامزادگان نیز بهره مند شوند، مبادرت به واگذاری قبور می نماید، که درآمد آنها نیز مستقیماً به حساب خود امامزاده واریز شده و صرف امورات و فعالیت‌های عمرانی، فرهنگی، قرآنی و جاری امامزاده می گردد.
اراضی که برای دفن اموات مد نظر اوقاف قرار می گیرد منطقه بندی شده و هر منطقه ای که به حرم نزدیکتر باشد جهت تعدیل رابطه عرضه و تقاضا قیمت بالاتری مصوب می گردد، بنابراین اشخاصی که حسب علاقه یا توصیه و وصیت والدین و بستگان خود متقاضی دفن اموات در محل امامزاده هستن یکی از مناطق را با توجه به وضعیت تمکّن مالی و توانایی پرداخت حق الدفن مقرّره تقاضا می نمایند.
آثار و کارکرد حق الدفن در امامزادگان:
گرانفروشی اوقاف در فروش قبور نیز از جمله مباحثی است که اخیراً از زبان بعضی اشخاص بی اطلاع نقل فضای مجازی شده است؛ اولاّ همانگونه که فوقاً توضیح داده شد، دفن اموات در محل امامزادگان حتّی با پرداخت وجه مطالبه شده، موجب تحت تملک درآمدن آن مکان به اموات یا خانواده و بازماندگان آنان نمی گردد، بلکه با پرداخت حق الدفن، صاحبان اموات تنها امتیاز یا اجازه دفن اموات خویش را در آن محل که عرفاً نیز مدّت آن سی سال می باشد داشته و بعد از این مدت نیز صاحبان متوفّا می بایست با مراجعه به متصدیان امامزاده و پرداخت حق الدفن مجدّد مقرره مدّت مزبور را تمدید نمایند. بنابراین اراضی امامزادگان که از مصادیق بارز وقف می باشد، قابل فروش و تملّک اشخاص نمی باشد، فلذا با فقدان فرض فروش قبور، گرانفروشی نیز مصداق و متصوّر نمی گردد، در ثانی گرانفروشی در جایی صدق می نماید که کالا یا خدمات ارائه شده اساسی و انحصاری بوده و افزایش قیمت آن نیز موجب تاثیر آن در افزایش قیمت سایر کالاها و خدمات مشابه گردد، این در حالی است که حق الدفن مقرّره امامزادگان هیچگونه تاثیر و سببی جهت افزایش قیمت اراضی مجاور آنها اعم از مسکونی، خدماتی و تجاری نداشته، و موجب کمبود و عسر و حرج شهروندان نیز نمی گردد، بلکه در صورتیکه اشخاصی تمایلی به دفن اموات خود در این اماکن یا پرداخت حق الدفن پیشنهادی را نداشته باشند، می توانند در محل و مزارهایی که شهرداران و دهیاران حسب تکلیف قانونی خود تامین می نمایند، اموات گرامی خویش را مطابق شرع و عرف مدفون نمایند.
در ثانی؛ فضای امامزادگان نیز بسیار محدود و محصور بوده و همین فضای محدود نیز منحصراً برای دفن اموات اختصاص داده نمی شود، بلکه وفق طرح جامع امامزاده برای سایر امورات همانند توسعه فضای شبستان در آتیه، احداث زائرسرا، ایجاد استراحتگاه و سایت گردشگری مذهبی و سایر خدمات و طرح های سازگار با شان امامزادگان نیز ملحوظ و مورد استفاده قرار می گیرد، همچنین چنانچه برای این فضای محدود و معیّنی که برای دفن اموات در امامزادگان پیش بینی گردیده؛ وجهی مطالبه نگردد یا قیمت نازلی حق الدفن مقرر و اخذ گردد؛ با تقاضاهای گسترده اشخاص جهت دفن اموات مواجه شده، و ضمن بروز مشکلات و اختلافات بویژه در مناطق نزدیکر و مجاور به حرم متبرّک امامزادگان، ظرفیت در نظر گرفته شده در مدت زمان کوتاهی تکمیل، و ضمن اینکه دیگر جایی برای دفن اموات در آتیه باقی نخواهد ماند؛ اونوقت امامزاده می ماند و قلّت درآمد و هزینه های بالای آن.
اما در مواردی که قیمت‌ها با توجه به تقاضاها تعدیل و معین گردند، در اینصورت اشخاص با توجه به وضعیت و تمکن مالی خود اقدام به خرید قبر متناسب با قطعه مربوطه می نمایند و در اینصورت ضمن ممانعت از ازدهام غیرمتعارف تقاضا، از مشکلات و تبعات بعدی آن نیز جلوگیری می شود.
همچنین همانگونه که قبلاً توضیح داده شد؛ وجوهی که از این طریق وصول می شود، صرف امورات امامزادگان بویژه کارهای عمرانی، فرهنگی، قرآنی و هزبنه های جاری امامزادگان می شود، که اخیراً اوقاف از محل قسمتی از درآمد امامزادگان اقدام به تامین و توزیع بسته های معیشتی به نیازمندان نیز می کند. فلذا سود و عایدی حاصل از واگذاری قبور نصیب عامه مردم بویژه نیازمندان می گردد.
فرض کنید شخصی قصد فروش ملکش را داشته و تصمیم دارد که درآمد آن را در کار خیر مثلاً کمک و دستگیری فقرا و نیازمندان هزینه نماید و این ملک وی نیز به سبب امتیاز خاصی مورد علاقه و تقاضای اشخاص زیادی برای خرید آن می باشد، قطعاً این شخص با حجم این تقاضای گسترده و قصد و نیّت خیری که دارد، فروش ملکش به بالاترین قیمت پیشنهادی عاقلانه و منصفانه می باشد، تا از بدین طریق بتواند از محل درآمد آن با کیفیت و کمیت بیشتری به نیازمندان مساعدت و کمک کند، در غیر اینصورت می توان گفت که او به تعدادی از نیازمندانی که می توانست دستگیری نماید ظلم روا داشته است.
/ انتهای خبر
نوشته شده توسط البرزگلستان در شنبه, ۱۰ مهر ۱۴۰۰ ساعت ۹:۵۹ ق.ظ
