مقاله رسیده/نکات مهمی که لازم است واقفان و متولیان در ایجاد وقف و مدیریت آن بدان آگاه باشند/علی کریمی کارشناس ارشد حقوق و رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان کردکوی

//مقاله ای ازعلی کریمی کارشناس ارشد حقوق و رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان کردکوی :
[نکات مهمی که لازم است واقفان و متولیان در ایجاد وقف و مدیریت آن بدان آگاه باشند]

البرز گلستان وقف در منظر و اذهان عمومی بعنوان یک واژه و نهاد مقدس مورد توجه و احترام می باشد. اما ماهیت و نقش و کارکرد وقف بخوبی معرفی و تبیین نشده است. در این مقاله سعی شده تا جهت راهنمایی و افزایش معلومات خیرین و متمکنینی که سعی در وقف املاکی از خود داشته، یا متولیانی که املاک موقوفه را در تصرف و ید خود دارند، چندین نکته مهم تقدیم حضورشان گردد، تا با درک و شناخت صحیح، موقوفه ایجاد و مدیریت گردد.

معنی واژه وقف :
تدقیق در ظاهر کلمه وقف خود مبین ماهیت حقوقی آن است. وقف یا همان وَقَفَ بمعنی توقف و ایستادن است. یعنی با تحقق وقف مال موقوفه متوقف گردیده و از چرخه هر گونه نقل و انتقال خارج می شود و دیگر نمی توان مال موقوفه را اعم از منقول و غیر منقول؛ تحت هر عناوینی همچون: صلح،‌ هبه، معاوضه، بیع(فروش) و هر نوع عقد یا ایقاع دیگر آن را انتقال داد. عدم آگاهی از این مهم موجب تضییع و اضمحلال بسیاری از موقوفات گردیده است، مثلاً اشخاصی مال موقوفه را در تصرف خود داشته، با نیت ارتقاء بهره وری یا افزایش سرمایه موقوفه آن را باصطلاح با ملک با ارزش تر یا مرغوب تر دیگری معاوضه نموده یا به فروش رسانیده و درصدد خرید ملک دیگر و جایگزینی آن می باشند،‌ که همانگونه که معروض گردید این اقدامات بر خلاف مقتضای ذات عقد وقف و از مصادیق تعرض و اضمحلال مال موقوفه می باشد.
به تعبیر ساده تر اشخاصی که سعی در به یادگار گذاشتن املاک و زنده نگه داشتن نام و یاد خود می باشند، آن را وقف نموده تا سوای نیت، جهت و اجر و پاداش اخروی آن، از آن صیانت و نگهداری شده و الی الابد به یادگار باقی بماند. و انتقال مال موقوفه نقض غرض و خیانت در امانت واقف می باشد.
نیت و جهت وقف:
نیت و جهت وقف آن است که واقف در زمان انشاء وقف ملک خویش، امر خیر و خداپسندانه ای را جهت استفاده از ملک موقوفه یا هزینه کرد عایدی آن مقرر میدارد.
در نگاه و باور اغلب مردم، احداث و ایجاد مساجد و سایر اماکن مذهبی، و هزینه کرد عایدی موقوفات در راستای برگزاری مراسمات ائمه اطهار، بویژه اطعام و عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و یاران با وفایش مصادیق محدود و انحصاری وقف می باشند، در صورتیکه دامنه وقف عام الشمول بوده و اختصاص به موارد و مذهب خاصی نداشته و هر گونه موضوع خیر و عام المنفعه که مصادیق فراوانی را در بر میگیرد، می تواند مورد اراده و نیات واقفین خیراندیش قرار گیرد.
وقف می تواند بسیاری از مشکلات و آسیبهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی سیاسی را رفع نموده یا کاهش دهد. دستگیری فقراء، رفع حوائج مستمندان و در راه ماندگان ، کمک به دارو و درمان بیماران، کمک هزینه دانش آموزان و طلاب بی بضاعت، ترویج و ارتقاء علم ، دانش و فن آوری، تبلیغ و ترویج آموزه های قرآنی، معارف و شعائر اسلام و مکتب اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، درمان بیماران خاص، صعب العلاج و سوء مصرف مواد مخدر، تهیه جهیزیه و برگزاری مراسمات ازدواج جوانان، تولید، ایجاد اشتغال، حمایت و نگهداری از ایتام، معلولان، سالمندان، زنان و فرزندان بی سرپرست یا بد سرپرست، احیاء و ترویج امر به معروف و نهی از منکر، حوادث غیر مترقبه، احداث مسجد، دارالقرآن، سایر اماکن مذهبی، بیمارستان و درمانگاه، تامین مخارج برگزاری اعیاد، جشن ها و مناسبت های ملی و مذهبی،‌ آزاد سازی زندانیان جرائم غیرعمد مالی، حفظ محیط زیست،‌ نیازهای روز جامعه و …، از جمله مصادیق و عناوینی است که یک واقف می تواند در زمان انشاء وقف، آنها را بعنوان جهت و نیت وقف، ملحوظ نظر خویش قرار دهد.

تولیت موقوفه:
غالب مردم بر این پندارند که سازمان اوقاف و امور خیریه متولی و متصدی تمامی موقوفات می باشد، در صورتیکه حسب مقررات قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه؛ اداره موقوفات بدون متولی یا مجهول التولیه بعهده و تکلیف این سازمان می باشد و موقوفاتی که بموجب وقفنامه متولی برای آن تعیین گردیده، متولی می تواند آن را وفق متون وقفنامه و مقررات مربوطه اداره کند. فلذا اشخاصی که در زمان وقف مال خود،‌ درصدد و علاقمند هستن که خود یا شخص، اشخاص یا گروه خاصی در زمان حیات و زنده بودن خود و حتی در زمان پس از مرگ خود، آن را کنترل و اداره کنند، می توانند در زمان انشاء وقف در وقفنامه آن را قید نمایند، مثلاً در وقفنامه قید می گردد:《 تولیت موقوفه واگذار گردید به خود واقف و بعد از فوت وی به فرزند بزرگش محمد و بعد از او به اولاد اکبر ذکورش نسلاً بعد نسل.》

لازم و قطعی بودن عقد وقف:
لازم و قطعی بودن عقد وقف به این معناست که پس از تحقق عقد وقف و قبض و اقباض آن، واقف حق عدول از وقف خویش را نخواهد داشت، حتی بمنظور جلوگیری از دستخوش تغییرات و جهت تحکیم و تثبیت موقوفه و نیت آن و ممانعت از تزلزل، واقف حق هیچگونه تغییر در وقفنامه حتی مواردی که پیش بینی نشده را هم نخواهد داشت.‌ در همین راستا ماده ۶۱ قانون مدنی اشعار داشته: 《 وقف بعد از وقوع آن به نحو صحت و حصول قبض لازم است و واقف نمی تواند از آن رجوع کند یا در آن تغییری بدهد یا از موقوف علیهم کسی را خارج کند یا کسی را داخل موقوف علیهم نماید یا با آنها شریک نماید یا اگر در ضمن عقد متولی معین نکرده بعد از آن متولی قرار دهد یا خود بعنوان تولیت دخالت کند》
فلذا اشخاص و متمکنین قبل از اقدام به وقف املاک و اموال خویش، نیازهای روز جامعه و مطالب و نکات مارالذکر را مورد توجه و امعان نظر خود قرار داده، تا با اطلاع و آگاهی و مطابق میل و نیات مد نظر خویش، مبادرت به وقف و در صورت تمایل اداره و مدیریت موقوفه نمایند. بی شک این اقدام خداپسندانه و خیر خواهانه باعث ثمرات و برکات بیشمار مادی و دنیوی و دستگیری و توشه آخرت برای باعثان و بانیان آن خواهد بود.

منابع:
۱- قانون مدنی
۲- قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه ( مصوب ۱۳۶۳/۱۰/۲)
۳- آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه (مصوب ۱۳۶۵/۲/۱۰).

نوشته شده توسط البرزگلستان در سه شنبه, ۱۳ آبان ۱۳۹۹ ساعت ۱۲:۴۸ ب.ظ

دیدگاه