مقاله رسیده /راههای انتقال آنفلوانزای پرندگان و استراتژی های پیشگیری از آنفلوانزای پرندگان و انسان / ازدکتر علی اکبر افتخاری دکتری دامپزشکی

آنفلوانزای پرندگان
Avian Influenza ( AI )
اپیدمیولوژی:
ویروس از خانواده ارتومیکسوویریده می¬باشد در این خانواده سه تیپ آنفلوانزا ویروس A , B , Cوجود دارد که فقط تیپ A پرندگان را مبتلا میسازد .تیپ A علاوه بر پرندگان ، پستانداران از جمله انسان را نیز مبتلا میسازد. شناسایی ویروسهای آنفلوانزا برحسب دو نوع آنتی ژن H,N سطح ویروس صورت میگیرد. شکل شدید و کشنده بیماری دارای شروع ناگهانی بوده و از شدت بالایی برخوردار است و به سرعت باعث مرگ می شود. پرندگان دریایی و اردک های وحشی مخازن طبیعی ویروس این بیماری هستند و در برابر ابتلای به بیماری مقاوم هستند ولی پرندگان نظیر مرغ و بوقلمون بسیار حساس هستند .
ویروس های آنفلوانزا نسبتا مقاومند بطوریکه درآب°C 22 به مدت ۴ روز و در دمای صفر درجه سانتیگراد بیشتر از ۳۰ روز فعال باقی می ماند .
در دمای°C 56 بعداز ۳ ساعت و در دمای °C60 بعداز ۳۰ دقیقه غیرفعال میشود .
در PH اسیدی غیرفعال میشود .
توسط ترکیبات اکسید کننده ، سدیم دودسیل سولفات ، حلال¬های لیپیدی و بتاپروپیولاکتون غیرفعال میگردد .
توسط اکثر دترجنت ها(شوینده ها) و ضدعفونی کننده ها مثل فرمالین و ترکیبات یده غیرفعال میگردد .
در بافت¬ها برای مدت طولانی زنده میما نند .
در کود ، ویروس حداقل به مدت ۳ ماه باقی می ماند .
مخزن ویروس:
پرندگان آبزی مهاجر بویژه اردکهای وحشی مخزن طبیعی ویروس بوده و ویروس را در روده خود حمل و از طریق مدفوع دفع می کند .
این پرندگان بعلت مقاومت طبیعی در برابر این ویروس¬ها نشانه های بیماری را بروز نمی دهند .
افراد در معرض خطر :
تماس های شغلی کارگران شاغل در مزارع و یا محلهای پرورشی پرندگان اهلی یا فروشندگان پرندگان زنده
آشپزهایی که ماکیان زنده یا اخیرا کشته شده سروکار دارند .
فروشندگان پرندگان دست آموز
دامپزشکان شاغل در صنعت طیور
کارکنان مراکز بهداشتی، درمانی
ساکنان مناطقی که مرگ ماکیان خانگی و وحشی در آنجا بیش از حد انتظار بوده است .
کسانی که ۱۰ روز قبل از شروع علائم بیماری به منطقه آلوده مسافرت کردند .
راههای انتقال آنفلوانزای پرندگان :
انتقال از پرنده به پرنده: پرندگان آبزی وحشی (مانند اردک و غاز) مخزن طبیعی ویروس بوده و بدون ابتلا به بیماری شدید قادرند ویروس را در محیط اطراف خود منتشر کنند ویروس از طریق ترشحات بدن به ویژه بزاق، ترشحات بینی و مدفوع به مقدار فراوان وجود دارد از طریق آب آشامیدنی مشترک باعث آلودگی پرندگان می شود. جالب است که بدانیم یک گرم کود آلوده به ویروس آنفلوانزا می تواند در حدود یک میلیون مرغ را آلوده کند، استفاده از ماکیان اهلی از آب آلوده به فضولات پرندگان وحشی به آسانی باعث انتقال ویروس به آنها می شود
انتقال پرنده به انسان :تماس نزدیک و طولانی مدت با پرندگان آلوده امکان انتقال برای انسان وجود دارد. این تماس شامل نگهداری، بازی با پرندگان، سربریدن آنها، کندن پر، از بین بردن بقایای اجساد پرندگان و …. می باشد راه اصلی انتقال در سطوح باز مثل چشم، بینی و دهان تثبیت شده و وارد دستگاه تنفسی انسان شود بیماری از طریق خوردن گوشت پخته پرندگان انتقال نمی یابد زیرا ویروس درآن دما غیر فعال می شود .
انتقال از انسان به انسان: در صورت تماس نزدیک و طولانی مدت، امکان انتقال بیماری از انسان به انسان وجود دارد.
با توجه به بقای طولانی مدت ویروس در محیط مرطوب و خنک که تا چند هفته می تواند زنده بماند امکان انتقال ویروس از محیط به انسان وجود دارد.
نشانه های بالینی:
نشانه های بالینی در پرنده: بسته به عوامل متعددی ازجمله سن، گونه پرنده مبتلا، شرایط پرورش و پاتوژنیسیته سویه ویروس بسیار متفاوت است ولی به طور کلی علائم بیماری در پرندگان شامل:
تلفات ناگهانی بدون بروز دیگر نشانه ها (میزان تلفات تا ۱۰۰% در موارد فوق حاد)،کاهش مصرف دان ، افسردگی ، ژولیدگی پرها، کاهش شدید در تولید تخم مرغ، تولید تخم مرغ با پوسته نرم، سرفه ، عطسه، ادم صورت همراه با تورم و سیانوزه شدن تاج و ریش ، اسهال که اغلب سبز رنگ است ، تغیر رنگ ساق پا به علت نشت خون از مویرگ¬ها (خونریزی) ، خروج ترشحات خون آلود از دهان و بینی ،دیسترس تنفسی
نشانه های بالینی در انسان: علائم آنفلوانزای پرندگان در انسان مشابه با آنفلوانزای انسانی است و شامل تب، سرفه، گلودرد، دردعضلانی، التهاب ملتحمه و در موارد شدید، مشکلات تنفسی و پنومونی می¬باشد اغلب بیماران دچار تب)بیش از ۳۸ درجه) کسالت و بی حالی، ناراحتی در بخش پایینی دستگاه تنفس، زجر تنفسی، تاکی پنه، رال های ریوی می شوند.و به طور معمول بیماران دچار پنومونی می گردند.
سایر عوارض بیماری: شامل اختلال در عملکرد کلیوی و قلبی و … سپسیس(عفونت خونی) هستند .
کنترل و پیشگیری:
اجرای اقدامات بهداشتی قرنطینه ای و بیو سکیوریتی در پرورش طیور از بیشترین اهمیت برخوردار است
جلوگیری از تماس بین طیور اهلی و پرندگان وحشی بویژه پرندگان آبزی مهاجر
جلوگیری از ورود پرندگان با وضعیت نامشخص به گله
کنترل تردد انسانها
اقدامات مناسب ضد عفونی و پاکسازی ( رعایت استانداردهای بهداشتی )
استفاده از جوجه های با سن یکسان جهت پرورش ( All in / All out )
در صورت امکان جلو گیری از فعالیت بازار عرضه پرندگان زنده که محل تجمع گونه های مختلف پرندگان بوده مخصوصا مکان¬هایی که موارد بهداشت در آنجا کمتر رعایت می¬شود .
عدم احداث مرغداری در مسیر مهاجرت پرندگان وحشی
اقدامات کنترلی در مواقع بروز بیماری:
به سرعت معدوم ساختن گله های مبتلا یا گله های در معرض آلودگی (اقدام کنترلی استاندارد برای جلو گیری از گسترش بیماری )
پاکسازی و ضد عفونی کلیه تجهیزات و سالن ها و وسایل نقلیه، لباس، کفش و …
ازبین بردن لاشه ها و دفن صحیح آنها (حداقل در عمق پنج فوتی )
رعایت حداقل فاصله بین دو جوجه ریزی.
دفن یا کمپوست کردن کود
درمان :
بیماران مبتلا را باید در بیمارستان بستری کرد. داروهای مورد استفاده شامل ترکیبات ضد ویروسی نظیر اوسلتامیویر(Oseltamivir) می باشد که خوراکی بوده و علیه ویروس آنفلوانزای پرندگان موثر است. اثر بخشی داروهای مذبور بستگی به تجویز سریع دارد. ولی ۴۸ساعت اول شروع علائم بالینی دارد. تأخیر در شروع درمان ممکن است داروی تجویز شده دیگر موثرنباشد. می توان از داروهای ضد ویروس نظیر امانتادین و ریمانتادین استفاده نمود.
استراتژی های پیشگیری از آنفلوانزای پرندگان و انسان :
بیماران باید در وضعیت ایزولاسیون تنفسی و تماسی قرار گیرند .
استفاده از ماسک
ملاقات نکردن بیماران و افرادی که احتمال بیماری در انها میرود
پرهیز از دست دادن با افراد مختلف
شستن دست¬ها
رعایت بهداشت فردی و عمومی.
در صورت بروز تب و نشانه های تنفسی تا ۱۰ روز پس از بازگشت از نقطه آلوده، به پزشک مراجعه شود .
خطر پاندمی آنفلوانزای پرندگان و راه کارهای مقابله با آن :
ایزولاسیون، قرنطینه و معدوم سازی مزارع پرورش مرغ در منطقه، روش موثری برای جلوگیری از انتشار بیماری است ولی مهم تر از ان آگاه نمودن افراد در معرض خطر و افرادی که با پرندگان در ارتباط هستند (از جمله کارگران مرغداری ها و شکارچیان پرندگان و افرادی که در خرید و فروش پرندگان (زینتی، بازارچه پرندگان)فعال هستند و…) در مورد رعایت هر چه بیشتر موارد بهداشتی.
همین طور آگاه سازی عمومی جامعه که با شروع علائم بیماری بهمراکز درمانی رفته و بعد استراحت کنند و در منزل بمانند. در صورت دسترسی به واکسن آنفلوانزا تجویز آن از اهمیت فراوانی برخوردار است. رعایت بهداشت دست ها و رعایت بهداشت فردی و تنفسی در کاهش ابتدا به بیماری موثر است. استفاده از ماسک به هنگام خروج از منزل توصیه می¬شود. ضد عفونی کردن سطوح منزل با آب و صابون و مواد ضد عفونی کننده در خانه ای که دارای فرد مبتلا می باشد می تواند سودمند باشد.